Սեպտեմբերի 21-ին, ուղիղ 20 տարի առաջ` անկախության հանրաքվեի անցկացումով, հիմք դրվեց Հայաստանի 3-րդ հանրապետության ձեւավորմանը: Քաղաքական իրողություն, որը շրջադարձային եղավ մեր երկրի ու ժողովրդի համար:

Իսկ ահա այսօր Հայոց անկախությունը արդեն 20 տարեկան է: Հայաստանն իր բազմադարյան պատմությամբ, մշակույթով, արդար ու հարատեւ պայքարով, հայորդիների խիզախ եւ անձնազոհ մաքառումով միշտ ձգտել է անկախության: Անկախ քաղաքական հայացքներից, կուսակցական պատկանելությունից, մասնագիտական կողմորոշումից` այս կարծիքի հետ համաձայն են բոլորը: Անկախության գաղափարը բոլորի համար միանշանակ է, տարբեր է արդեն կայացած անկախ Հայաստանի ընկալումը:

-1991 թվականի սեպտեմբերի 21-ի հանրաքվեով` ամենից առաջ վերականգնվեց մեր անկախությունը, ձեւավորվեց անկախ հանրապետություն: Մինչդեռ մեր երկրորդ հանրապետությունը սահմանափակ հնարավորություններով էր օժտված, ավելի շատ կիսաանկախ էր,-ասում է պատմական գիտությունների դոկտոր Սարգիս Պետրոսյանը:-Անկախության վերականգնումը, անձամբ ինձ, հպարտության զգացում է ներարկում: Եթե նախկինում ես հպարտ էի, որ հայ եմ, ապա հիմա նաեւ հպարտ եմ, որ Հայաստանի անկախ հանրապետության  քաղաքացի եմ:

Դաշնակցության Գյումրու կոմիտեի ներկայացուցիչ Արամ Հակոբյան անկախության կայացումը համարում է մեծ նվաճում:

-Ով կարող է չուզենալ անկախություն` ոչ ոք, ժողովուրդը ստրուկի հոգեվիճակից վաղուց պետք է դուրս բերվեր: Անկախության իրողությունն անքննելի փաստ է: Ցավոք, Հայաստանի 3-րդ հանրապետության ծնունդից հետո ձեւավորված իշխանությունները գերադասեցին անձնական շահը հասարակականից,-ասում է Ա.Հակոբյանը,-ամեն դեպքում, կանցնեն այս օրերը, եւ Հայաստանը կդառնա այն պետությունը, որի մասին երազել է ժողովուրդը:

Բնականաբար, մեր 20-ամյա նորաստեղծ պետությունը պետք է ունենար բացեր, որոնց մասին խոսելը չի նշանակում չհավատալ մեր անկախ երկրին: Դրանց մասին խոսելը ընդամենը ավելի լավ ապագայի կերտման ուղիների որոնման յուրահատուկ միջոց է:

-Մեր երազանքը այն չէր` ինչ-որ այսօր ունենք,-ասում է Ս.Պետրոսյանը,-մեր երազած Հայաստանը ավելի ժողովրդավարական երկիր էր լինելու, ավելի արդար հասարակարգ էր ունենալու, արտագաղթի փոխարեն ներգաղթ էր լինելու, սոցիալական այսպիսի լարված վիճակում չէր լինելու: Այսուհանդերձ, անկախությունը իր հետ բերեց մեր ազգի ապագա գոյության համար նպաստավոր երկու շատ կարեւոր արդյունք. նախ` Հայաստանը ազատվեց մեր երկրում բնակվող օտար, թշնամական տարրերից, եւ երկրորդ` մենք ձեռք բերեցինք Արցախի անկախ հանրապետությունը` հայկական պատմական հողերի վրա:

Որպես պատմաբան, ավելի շատ դրական գնահատելով անկախության 20 տարիները, Ս.Պետրոսյանը մնացած թերությունները եւ բացերը համարում է ժամանակավոր, անցողիկ երեւույթ.

-Հայ ժողովուրդը առաջին անգամ չէ, որ նման դժվարությունների առջեւ է կանգնած եղել,  հավատացած եմ, որ առկա դժվարությունները եւս կհաղթահարի,-ասում է նա:

Հայ ազգային Կոնգրեսի Գյումրու գրասենյակի ղեկավար Աշոտ Զաքարյանն էլ Հայաստանի անկախությունը համարելով ոչ թե 20 տարվա, այլ 100-ամյակների ձեռքբերում ու նվաճում` նշում է.

-Սա մեր երազած Հայաստանը չէ, որի համար 1988 թվականին պայքարում էինք, եւ որի կերտման ճանապարհին մեր ընկերներից շատերը իրենց կյանքն են տվել: Սակայն չեմ ուզենա տխուր նոտաներին անդրադառնալ:

Անկախ անեն ինչից` Հայաստանի երրորդ հանրապետության ձեւավորումը դարերով մեր պապերի փափագած բաղձանքն էր, մեր ժողովրդի հավատի, նպատակասլացության, ուժի եւ հզորության արժանի հատուցումն էր: Մնում է, որ ներկա սերունդը հայկական անկախ պետության գոյությունը պատմական ու քաղաքական անհերքելի փաստ դարձնի:

Ալիսա Հակոբյան